Ekoprojekt- szczegóły dyrektywy unijnej

Dbałość o stan środowiska oraz proces ochrony klimatu to jedne ze sztandarowych działań Unii Europejskiej. Zawiązania w 1993 roku, jako kolejna forma integracji politycznej, gospodarczej i społecznej, Unia była bezpośrednią następczynią ewolucji współpracy państw członkowskich w ramach Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, późniejszej Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Współczesna forma UE, jako organizacji międzynarodowej, funkcjonuje od 1 grudnia 2009 roku. Do głównych obszarów kompetencji organizacji należy spójność ekonomiczna, terytorialna oraz społecznościowa państw członkowskich, rolnictwo i rybołówstwo, ochrona konsumencka, transport- drogi, sieci, drogi transeuropejskie, ochrona zdrowia i bezpieczeństwa publicznego, kończąc na kluczowych regulacjach w kwestii ochrony środowiska i energii.

Podczas międzynarodowej konferencji organizowanej zimą 1997 roku, został stworzony specjalny protokół, uzupełniający Ramową Konwencję Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu oraz przeciwdziałaniu globalnemu ociepleniu. W ramach porozumienia państwa, które podjęły ratyfikacje postanowień konferencyjnych, zobiowiązały się do wprowadzenia zmian- redukcji własnej emisji dwutlenku węgla, metanu, tlenku azotu oraz gazów powodujących efekt cieplarniany- HFC, PFC, SF6, od momentu wejścia w życie traktatu tj. 16 lutego 2005 roku do końca 2012 roku, o 5,2% w odniesieniu do badań przeprowadzonych w 1990 roku. W przypadku, kiedy podjete zobowiązania nie zostaną zrealizowane lub w trakcie wprowadzania zmian wyznaczone cele staną się nieosiągalne lub czas spełnienia narzuconych wymogów (8% dla Unii Europejskiej, 7% dla USA, 6% dla Japonii, 0% dla Rosji oraz możliwy wzrost dla Australii o 8% i 10% dla Islandii) będzie niewystarczający, państwa są zobowiązane do przedłużenia postanowień traktatu do momentu realizacji jego postanowień. Taka sytuacja ma miejsce w stosunku do Unii Europejskiej, Norwegii, Islandii, Monako, Szwajcarii i Lichtensteinu zrzeszonych w EOG (Europejskim Obszarze Gospodarczym). Konsekwencją niewywiązania się z prognozowanych założeń było obniżenie kwot o 30% i brak konsekwencji finansowych, zastąpione mechanizmami łagodzącymi w postaci handlu emisją czy inwestycjami w słabiej rozwinięte kraje członkowskie. Wspomniany handel emisją został oparty na czterech obszarach strategicznych działalności:

• mechanizm klosza Bubbles– maksymalny poziom emisji zanieczyszczeń zostaje przydzielony grupie zakładów, dzięki czemu możliwe będzie efektywniejsze, procentowe obniżenie emisji
• mechanizm kompensat Offsets- zakład chcący poszerzyć skalę działalności może dokonać inwestycji redukcyjnych w zakładzie, którego emisja szkodliwych gazów nie przekracza wyznaczonego pułapu procentowego
• kredyty redukcji emisji Emission Reduction Credits– zakład, których emisja znajduje się poniżej określonego poziomu mogą otrzymać specjalny kredyt, który mogą sprzedać zakładom, które tak jak w mechanizmie kompensat chciałyby poszerzyć zakres działalności lub w zastałej formie przekraczają poziom emitowanych substancji.
• ograniczenie handel Cap-and-Trade– limit przydzielanej emicji gazów ustalany jest na dla grupy zakładów/ przedsiębiorstw, a następnie rozdzielane pomiędzy nimi. Przyznane uprawnienia mogą zostać sprzedane lub przeniesione na kolejny okres rozliczeniowy. Współcześnie to właśnie ta forma handlu emisją jest najczęściej wykorzystywana oraz posiada najbardziej efektowne zastosowanie praktyczne.

Wspomniane państwa, którym nie udało się wypełnić założeń traktatu Kioto przedłużyły jego czas realizacji do końca 2020 roku, wpajając go w formułę Europa 2020. W ramach międzynarodowej misji skupiającej się na ochronie klimatu i środowisk Unia Europejska wprowadziła szereg dyrektyw, mających wyregulować oraz wesprzeć działania związane z postanowieniami traktatu z 1997 roku. Wśród nich znalazły się dyrektywy:
2000/55/WE– zakaz stosowania stateczników konwencjonalnych w oprawach świetlówkowych
2002/98/WE RoHS– redukcja substancji niebezpiecznych znajdujących się w ówczesnych oprawach oświetleniowych
2002/96/WE– utylizacja odpadów elektrycznych i elektronicznych ZSEE
2005/32/WE– zasady dotyczące Ekoprojektu dla produktów wykorzystujących energię EuP, która w 2009 roku została zaktualizowana dyrektywą 2009/125/WE skupiająca się na projektowaniu, produkcji i recyklingu produktów związanych z energią (ErP).

Wprowadzona zmiana dyrektywy w 2009 roku wprowadziła 3 etapy realizacji projektów, wśród których każdy z nich odnosił się do różnych sektorów produktowych oraz ich parametrów zakładając okres zmian do 2017 roku w przypadku oświetlenia, 2020 innych systemów i produktów wykorzystujących lub mających wpływ na poziom zużywalności energii w sposób pośredni lub bezpośredni (np. okna, drzwi, izolacje grzewcze, systemy ociepleniowe, wentylacje itd.).

Dyrektywa EU

Dyrektywa 2009/125/WE dotyczącą ekoprojektu wymaga doprecyzowania oraz weryfikacji produktów związanych z energią, których wielkość sprzedaży oraz handlu ma znaczący wpływ na środowisko pod względem wykonawczym dla produktów posiadających spory wpływ na poziom emisji gazów cieplarnianych oraz produktów oświetleniowych (w obszarze prywatnym, usługowym, przemysłowym i publicznym) z uwzględnieniem lamp kierunkowych (reflektory, naświetlacze), lampy wyposażone w diody elektroluminescencyjne (LED) a także osprzętu systemów oświetleniowych stanowiących wyposażenie dodatkowe.

Wymogi zawarte w dyrektywie dotyczą produktów wkraczających na rynek od momentu wejścia w życie rozporządzenia, w którym kluczowym aspektem ekologicznym było zużycie energii podczas użytkowania oraz zawartość i emisja szkodliwych gazów (np. rtęci). Punkt emisji rtęci dotyczy przede wszystkim lamp kompaktowych fluorescencyjnych, które nie trafiają do recyklingu w 2007 roku wyniosła 0,7 tony. O rozpowszechnieniu informacji o szkodliwości emitowanych oparów rtęci zarówno na środowisko, jak i samo zdrowie i bezpieczeństwo publiczne osób znajdujących się w otoczeniu lamp kompaktowych, każde z państw zostało zobowiązane w osobnej dyrektywie z 2012 roku.

Dyrektywa 2009/125/WE szeroko w punkcie 11 porusza kwestię konieczności wymiany klasycznych źródeł energii na istniejące już, niezależne i oszczędne rozwiązania, dzięki którym możliwe będzie, zarówno zmniejszenie zużycia energii elektrycznej oraz kosztów przeznaczonych na zakup tych źródeł lub ich początkową produkcję.

Jak wskazano w dyrektywie. Łączny efekt wymogów związanych z Ekoprojektem wynosi ograniczenia zużycia energii o 20% do roku 2020. Dzięki wprowadzeniu zmian związanych z ograniczeniem zastosowania lamp kierunkowych może wynieść aż 25TWh. Jako ogólne założenie przyjęto iż poziom korzyści podczas fazy eksploatacji produktów, w tym wypadku oświetleniowych, bezpieczeństwo i funkcjonalność powinny znacznie przekraczać ewentualne, negatywne skutki oddziaływania na środowisko podczas ich produkcji. Punkt ten głównie odnosi się do wysokiej jakości energooszczędnego oświetlenia ledowego oraz pozostałego osprzętu będącego w stosunku kompatybilnym do wykorzystywanego systemu. Dzięki trójetapowemu podziałowi realizacji założeń zawartych w dyrektywie możliwe stało się stworzenie optymalnych warunków czasowych producentom do wdrożenia wspomnianych zmian. Rozporządzenie 2009/125/WE w całości odnosi się do produktów elektrycznych przeznaczonych do celów oświetleniowych z uwzględnieniem takich źródeł, jak : wspomniane lampy kierunkowe, LED oraz urządzeń dodatkowych, których harmonogram został podzielony na trzy etapy drożenia:

• Etap 1- 1 września 2013r.,
• Etap 2- 1 września 2014r.,
• Etap 3- 1 września 2016r.

Wraz z wprowadzaniem zmian związanych z kompleksową wymianą istniejącego już oświetlenia na energooszczędne, jak i wprowadzenia zmian w urządzeniach znajdujących się w fazie produkcji równolegle wprowadzono szereg wymogów administracyjnych takich, jak prawidłowe oznaczenia zgodności produktu, pełne karty techniczne przeznaczone do wglądu konsumenta, wraz z przeznaczeniem produktu. W dyrektywie jasno wskazano, iż w celu ochrony własności intelektualnej producenta, niektóre parametry, które nie wpływają na zakres zastosowania produktu mogą zostać pominięte bez konsekwencji. Wszelkie dane techniczne powinny znajdować się zarówno w karcie gwarancyjnej produktu, jak i na opakowaniu, zaprezentowane w sposób czytelny dla klienta.

Wymogi dotyczące ekoprojektu

Każdy z wymienionych etapów nie wprowadza zmian dla kolejnych obszarów produktów, a jedynie stopniowo poszerza i udoskonala te wprowadzone podczas etapu 1. W tabelach przygotowanych przez ekspertów znalazł się szereg parametrów będących celem wprowadzanych zmian zarówno pod względem użyteczności produktów, ich funkcjonalności na kolejnych etapach wdrażanych zmian mocy, jakości emitowanego strumienia światła, współczynnika oddawania barw, żywotności wykorzystywanych źródeł, czas zapłonu i stopień nagrzewalności i odprowadzania ciepła.